Նորավանք, Արատեսի վանք, Գլաձոր

13-ից 14-րդ դարերում կառուցված Հայաստանի միջնադարյան հոյակերտ Նորավանք հուշարձանը թալանվել է մոնղոլական արշավանքների ժամանակ, սակայն մոնղոլական Աղա Խանի և Օրբելյան իշխանի միջև կնքված հաշտությամբ հնարավորություն է եղել վերակառուցելու վանքը, որը պահպանվել է մինչև այսօր։

Միջնադարյան հայկական ճարտարապետական այս վանական համալիրը գտնվում է ՀՀ Վայոց Ձորի մարզի Արատես գյուղում, Եղեգիս գետի Արատես վտակի ափին, բլրի գագաթին: Կիսավեր հուշարձանախումբը բաղկացած է մի քանի մատուռից, Ս. Սիոն (X դ.), Ս. Աստվածածին (XI դ.) եկեղեցիներից և երկու գավիթներից (XIII դ.): Ենթադրվում է, որ հուշարձանի նախնական շինությունը հիմնադրվել է VII դ., թեև ամենահին գրավոր տեղեկությունը վերաբերում է IX դ.:

XIII-XIV դդ. պատկանող Գլաձոր հայկական կրթօջախը եղել է ժամանակի կրոնական, հասարակական-քաղաքական, փիլիսոփայական, նաև ստեղծագործական մտքի զարգացման կենտրոն, որը ժամանակակիցների կողմից անվանվել է «Երկրորդ Աթենք պանծալի»։